۱۳۸۷ مرداد ۲۹, سه‌شنبه

فولکولورموزدا اسکی ایناملار



قایناق :
بو یازینی بایرام آدلی بیر درگی دن ،کی گوزل زنگان شهرینده ،یازیلیر، گوتورموشم ،کی یازانی دا،
((آیدین آی تکین)) بی دی...

******************************
هر اولوسون یا ائلین اسکی ایناملاری واردیر.بو ایناملاری قارا ساواد آداملار چوخ اسکی زامانلاردان یاراتمیش.
بیر سوره اونلارلا یاشامیشلار.آمما اسلامدان سونرا ،بیر پارا ایناملارین خرافه و بوش اینانج اولدوقولاری بیلینمیشدیر.بیلدیگیمیزکیمی بو اسکی ایناملار ،آغیزدان آغیزا ،دولانمیش فولکولوروموزون ،بیر بولومو اولاراق بو گون بیزه چاتمیشدیر.


قوشقوسوز و شکسیز فولکلورموزو توپلادیقدا ،اونلاری دا توپلامالییق.
اسکی ایناملاری توپلاماق،اونلاری دیریلتمک یا خرافه لری یایماق دگیل!بلکه اونلاری تانیماق و ادبیاتدا اونلاردان اشاره و تلمیح کیمی بارینماقدیر و یا اشاره لری آچیقلایا بیلمکدیر.
بو اسکی ایناملار آتالار سوزونه ده گئچیب و یا اونلاردا ایشلنمیشدیر.

مثلا تورک ائللری آراسیندا ،اوزللیک له آزربایجان تورکجه سینده بیر آتالار سوزو وار :

((قوردونان قیامته قالماق)) .
بو دئییمی اوزون عومور یاشاییب .ال آیاقدان دوشوب اولمک آرزوسوندا اولان قوجا،اوز حاقیندا دئیر:
((اولمورم!دئیه سن قوردونان قیامته قالاجام!)).
بو سوزو آنلاتماق اوچون ،تورک ائللرینده بیر اسکی اینامین اولماسینی بیلمه لییک.
ائلیمیز اسلامدان چوخ چوخ قاباقدان دا قیامته اینانیرمیش .بئله اینام واریمیش کی بیر قورد ایله ،بیر قاری * قیامت گونو گوله شه جکلر.قورد قارینی ییخسا ،هامی اولولر دیریله جکلر ،یئنه ده دونیایا قاییداجاقلار،آمما قاری ییخسا هامی اولولر همیشه لیک اولاراق،اولو قالیب دیریلمه یه جکلر.بو اسکس اینام بو گون خرافه اولسادا ،آتالار سوزونده هله ده ایشله نیر.
بونونجون بئلنچی اسکی ایناملارین داستانینی آراشدیریب اونلارلا تانیش اولماق ،دنیا ادبیاتیندا بیر مسئله دیر و هئج ادبیات،بو اسکی ایناملاردان و خرافه لردن بوش دگیل .


آیری مثال لار:
1_
پیشیک الینی یوسا یعنی یالاسا،قوناق گله جک .
2_
گوز،سییرسه ،عزیزی سفردن گله جک .

هر حقیقتله دوزگون اولمایان ایناما ،خرافه دئمک ،دوز دگیل.
ائللریمیزده فئودالیته دوورلرینده مکتب اولمایاندا،اخلاقسال یا یاخشی ایشلری ،ساغلاملیق ** نکته لری اسکی اینام کیمی اوشاقلارینا اویره دیب و اونلارا عمل ائتمه یی آسانلاشدیریبلار.
مثلا:
1_گئجه باش دارامازلار
(چون کی قدیم ائولر بونجا ایشیق اولمازدی،فانوس شمع زامانی توک توکولوب ائوه ،خوره گه قاتیشا بیلردی!)
2
_گئجه گوزگویه*** باخان جنلی اولار!
برق اولمایان چاغلار ائولر قارانلیق اولاردی .اوشاقلار آینادا باخاندا ،قارانلیقدا اوز قیافه لریندن قورخا بیلردیلر،آینالار دا دوزگورستمزدیلر ،دالی چکیلدیکجه انسان کارتونی قیافه تاپیب دئوه ،جینه اوخشاردی،ایندی ده بئلنچی آینالاردان آغاج گنجه لره قویولار.


اتک یازی لار:
*: قوجا قادین
**: بهداشتی
***: آینا